شهر خوش آب و هوای اردبیل یکی از بهترین مکان های انتخابی برای گردشگری است. در این استان پهناور تنوع جاذبه های طبیعی و تاریخی برای هر گردشگری اعم از داخلی و خارجی پر از جذابیت است. یکی از گزینه های بکر برای پی بردن به اصالت این شهر موزه های اردبیل است. موزه هایی که کلکسیونی از تمدن ایران باستان است.
برخی از موزه های اردبیل به عنوان سرآمد موزه های ایران و جهان شناخته شده اند و قدمت تمدن کشور ایران را به جهان تشنه مدنیت نشان داده اند. مهم ترین موزه های اردبیل شامل موزه مردم شناسی اردبیل، موزه عمارت شهرداری اردبیل، موزه تاریخ طبیعی، موزه مفاخر دینی، موزه تاریخ علوم دانشگاه محقق اردبیلی، موزه باستان شناسی، موزه چینی خانه، موزه نمین و … است. جزئیات هر کدام از موزه های بی بدیل فوق، به شرح زیر است.
موزه های اردبیل
۱- موزه مردم شناسی اردبیل (حمام ظهیر الاسلام)
موزه مردم شناسی اردبیل که در میدان عالی قاپو این شهر قرار دارد به عنوان مجموعه ای بی نظیر بیانگر فرهنگ، هنر، تمدن و اصالت شهر اردبیل است. مکان فعلی موزه مذکور در دوره پیش از صفویه و نیمه دوم قرن هفتم هجری در قالب حمام عمومی مورد استفاده مردم اردبیل بوده است.
بنای اولیه حمام توسط فردی به نام ظهیر الاسلام ساخته شده و در دوران قاجار فردی به نام آقا نقی حمام را خریداری و مرمت نموده و به همین سبب این حمام به دو اسم «حمام ظهیر الاسلام» و «حمام آقا نقی» شناخته شده است. در نهایت در سال ۱۳۸۷ این حمام توسط میراث فرهنگی خریداری شده و با حفظ بافت قدیمی در قالب موزه مردم شناسی تغییر کاربری داده است.
بازسازی موزه مردم شناسی در دوره های مختلف تاریخی سبب شده است که این مجموعه بی نظیر بیانگر تجمیع قرنها هنر معماری و تلفیق معماری با فرهنگ و هنر اصیل اردبیل شناخته شود. در موزه مردم شناسی اردبیل ۳۳ مجسمه با پوشش محلی قرار داده شده است که هر کدامشان بیانگر گوشه های از اصالت این شهر باستانی است.
۲- موزه عمارت شهرداری (عمارت بلدیه)
یکی از بناهای تاریخی، زیبا و در عین حال مستحکم اردبیل عمارت شهرداری است. این شاهکار هنری در زمان نخستین شهردار رسمی اردبیل (آقاخان حبیبی) به سبک معماری آلمانی ساخته شده است. ساخت عمارت شهرداری در سال ۱۳۱۴ تحت نظر مهندس اسماعیل دیباج در محدوده نارین قلعه شروع شده و در سال ۱۳۱۷ مراحل ساخت آن به اتمام رسیده است.
عمارت شهرداری دارای زیر بنای ۱۸۵۰ متر مربع است و تمامی مصالح استفاده شده برای ساخت آن توسط مردم محلی و پیشه وران تهیه شده است. شهرت عمارت شهرداری بیشتر به سبب استحکام بنا است که پس از گذشت سالهای طولانی هنوز هم استحکام اولیه را دارا می باشد.
در سال ۱۳۹۴ عمارت شهرداری به دستور شهردار وقت (حمید لطف الهیان) بازسازی شد و در سال ۱۳۹۶ به موزه شهرداری تبدیل شد. عمارت شهرداری به عنوان یکی از موزه های اردبیل بیانگر پیشینه تاریخی، فرهنگی و تمدن باشکوه اردبیل است.
۳- موزه تاریخ طبیعی اردبیل (موزه حیات وحش)
یکی از جذاب ترین موزه های اردبیل موزه تاریخ طبیعی این شهر است. این موزه که در نزدیکی دریاچه شورابیل قرار دارد محل نمایش انواع زیست بوم های مختلف اردبیل می باشد. گردشگران در این موزه جذاب به راحتی می توانند سیر تکامل موجودات را نظاره کنند.
بخش اول موزه تاریخ طبیعی اردبیل به بخش دیرینه شناسی و آفرینش معروف است. در این بخش مراحل مختلف زمین شناسی به نمایش گذاشته شده است. در بخش های دیگر، زیست بوم های دیگر اردبیل در قالب مناطق کوهستانی، تالاب‌ها و دشت ها به نمایش گذاشته شده است.
در بخش های دیگر موزه گونه های مختلف جانوری اعم از انواع ماهی ها، پستانداران، پرنده ها، دوزیست ها و … به صورت تاکسیدرمی شده اند و به نمایش گذاشته شده اند. در موزه تاریخ طبیعی اردبیل بخشی نیز وجود دارد که در قالب فروشگاه، کتاب های مختلف درباره محیط زیست را ارائه می کند تا سطح فرهنگی مخاطبین را در خصوص محیط زیست افزایش دهد.
۴- موزه مفاخر دینی
موزه مفاخر دینی یکی دیگر از موزه های اردبیل است که در نوع خود شهرتی مثال زدنی دارد. این موزه که در خانه میرفتاحی برپا شده، در میدان امام حسین اردبیل قرار دارد. خانه میرفتاحی در سال ۱۲۵۰ هجری قمری ساخته شده و در دوران پهلوی، در قالب اولین دبیرستان دخترانه کاربری داشته است.
این بنا در ۱۰ دی ۱۳۸۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت جهانی رسیده است. موزه مفاخر دینی به عنوان یکی از موزه های اردبیل مورد استقبال افراد بی شماری است. علاقه‌مندان به تاریخ در این موزه می توانند تصویر علمای بزرگ اردبیل که شامل احمد مقدس (محقق) اردبیلی، میرزا محسن مجتهد اردبیلی، سید مرتضی خلخالی، میرزا علی اکبر مجتهد اردبیلی، محسن مجتهد اردبیلی و … را مشاهده کنند.
۵- موزه باستان شناسی
موزه باستان شناسی اردبیل در میدان قالی قاپو و در جنب مجموعه تاریخی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی قرار دارد. این موزه به نسبت سایر موزه های اردبیل دارای بیشترین آمار بازدید کننده است و به عنوان گنجینه آثار شیشه ای و میراث فرهنگی بشر شناخته شده است. این موزه یکی از مجهزترین موزه های تخصصی کشور به لحاظ معماری و فضای نمایشی محسوب می شود.
موزه باستان شناسی در سال ۱۳۸۷ با مساحتی بالغ بر هزار و ۷۰۰ متر مربع در ساختمانی دو طبقه شروع به فعالت کرده است. از مهم ترین اشیائی که در این موزه به نمایش گذاشته شده است شامل مجسمه های حیوانی از جنس سفال مربوط به هزاره اول قبل میلاد، ظروف سفالی لوله دار عصر آهن، سنگ قبرهای مربوط به شهدای جنگ چالدران، ظروف سفالی منقوش سبک اردبیل، چینی های آبی و سفید عصر صفوی، ظروف زرین فام، اشیاء فلزی با کاربری های مختلف رزمی و آیینی از دوران پیش از اسلام تا اسلام و … است.
۶- موزه چینی خانه
یکی از جاذبه های اردبیل موزه چینی خانه است. این موزه هم همچون سایر موزه های اردبیل پر از جذابیت است. موزه چینی خانه یکی از بخش های بقعه ی تاریخی شیخ صفی الدین اردبیلی است که در آن هدایای شاه چین به شاه عباس نگهداری می شود.
این مکان توسط شیخ بهایی به منظور حفظ هدایای مذکور طراحی شده و امروزه به عنوان یکی از موزه های اردبیل مورد توجه علاقه‌مندان بی شماری است. امپراطوری صفوی و اتفاقات رخ داده در آن زمان همیشه برای مردم پر از جذابیت بوده است و موزه چینی خانه نیز از این قاعده مستثنی نیست.
از جمله اشیائی که در این موزه قابل مشاهده است شامل گلدان های چینی، ظروف چینی با مهر شاه عباس، مهر سنگی سلاطین صفوی، سکه های نقره ای دوران صفوی و یک جلد قرآن به خط کوفی که بر روی پوست آهو نوشته شده است و … .
اگر گذرتان به شهر تاریخی اردبیل افتاد و قصد بازدید از موزه های اردبیل را داشتید حتما به این موزه باشکوه سری بزنید.
۸- موزه صنایع دستی اردبیل (حمام شیخ)
موزه صنایع دستی اردبیل در محل حمام شیخ اردبیل قرار دارد. این بنای تاریخی در دوران صفویه ساخته شده و تقریبا دارای قدمتی ۳۰۰ ساله است. این حمام دارای یک در ورودی و یک هشتی ساده است. هشتی دارای چهار رواق و چهار ستون هشت ضلعی است. در گذشته دیواره ها و سقف حمام پر از نقاشی های مختلف بوده است ولی امروزه بعد از تبدیل شدن حمام به موزه متأسفانه تمام نقاشی های زیبا جای خود را به گچ بری ساده داده اند.
حمام شیخ در سال ۱۳۸۷ به موزه صنایع دستی تبدیل شده است. در این موزه ۳۰۰ قطعه از صنایع دستی اردبیل در قالب ۲۵ رشته که شامل فرش، گلیم، ورنی، دست بافت های عشایر، شیشه های تراش خورده، نازک کاری روی چرم، منبت، حجاری، خراطی، ساز سنتی و … به نمایش در آمده است.
از مهم ترین فعالیت های موزه می توان به نمایش صنایع دستی به صورت دوره ای، تشکیل کارگاه های هنری به منظور احیای هنرهای سنتی، انجام پژوهش های هنری برای علاقه‌مندان به هنرهای سنتی، تشکیل کارگاه های سفال، قلم‌زنی، معرق، چوب، سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی و … می توان اشاره نمود.
۷- موزه نمین (صارم السلطنه)
موزه صارم السلطنه نمین نیز از دیگر موزه های اردبیل است که گواه غنای فرهنگ و تمدن این استان باستانی می باشد.
این موزه در خیابان امام خمینی و روبه روی فرمانداری شهر نمین واقع شده است. موزه مذکور در گذشته محل زندگی و خانه فردی به نام میر کاظم خان بوده است که در حال حاضر خانه ایشان به عنوان یکی از موزه های اردبیل مورد بازدید گردشگران است. خانه میر کاظم خان در سال ۱۳۸۷ توسط سازمان میراث فرهنگی خریداری شد و پس از مرمت های بسیار در قالب موزه تغییر کاربری داده است.
سخن پایانی
بازدید از موزه ها همواره به عنوان یکی از مدارک مستند و زنده برای سیر در گذشته و تاریخ محسوب می شود. موزه های اردبیل به عنوان یکی از بهترین انتخاب ها برای هر گردشگر با هر سلیقه محسوب شده و پر از جذابیت هستند.
هر چقدر هم که مطلب در مورد موزه های اردبیل بخوانید جای بازدید مستقیم را نمی دهد پس در اولین فرصت حتماً برنامه ای برای بازدید از موزه های اردبیل برای خود قرار دهید.
